Vào thời Trịnh Nguyễn phân tranh, nếu Đàng Trong có Nguyễn Hữu Dật nhiều lần chặn đứng quân chúa Trịnh, thì Đàng Ngoài cũng có danh tướng trải qua 3 đời chúa là Đào Quang Nhiêu, giúp chặn đứng quân chúa Nguyễn. Theo gia phả họ Nguyễn Gia chi thôn An Khoái, Dân Hòa, Thanh Oai, Hà Nội thì Đào Quang Nhiêu vốn là người họ Nguyễn ở Thanh Oai, phủ Ứng Thiên. Cha ông là quan to, giữ chức Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân Thị vệ sự tại Vệ cấm y, sau được phong thêm Tả đô đốc cánh quân phương Nam, tước Dũng Quận công, lập nhiều công lao cho triều đình và là người hiền đức.
Dù là quan to và có công lớn nhưng cha lại mất sớm khi ông mới được 3 tuổi, Năm ông 9 tuổi thì được cậu đưa vào học trong vương phủ, sau này nhớ ơn muôi nấng dạy dỗ nên ông đổi họ, lấy họ cậu là Đào Quang, tên Đào Quang Nhiêu xuất hiện từ đấy. Là dòng dõi con nhà tướng, từ bé Đào Quang Nhiêu đã có tướng mạo, phẩm chất của bậc võ tướng, vì thế mà năm 13 tuổi ông được Vua cử làm Chánh đội trưởng Tả đội, năm sau được giao giữ chức Quản binh, sắc phong Đặc tiến phụ quốc Thượng tướng quân Năm 1623, Trịnh Xuân làm phản muốn cướp ngôi Chúa, dù sau dó Trịnh Xuân bị giết nhưng đám loạn quân đánh phá Thăng Long, chúa Trịnh Tráng phải lệnh đưa vua Lê chạy đến Thanh Hoa. Đào Quang Nhiêu đều chỉ huy hộ giá cho nhà Vua an toàn.
